Masaï en polygamie
We reden in de bus van Arusha naar Ngorongoro toen O, de Masaï jongen die ik sponsorde om leraar te worden me aanstootte en zei: “kijk eens Alina, die hutten daar tegen de berg op. Daar woont een oude man met wel 148 vrouwen”. Zijn stem klonk naar mijn idee vol ontzag en het was me niet duidelijk of dit kwam uit respect of jaloezie. Hij vertelde me dat een polygame Masaï man met veel vrouwen een rijk man was. Niet omdat hij zoveel prachtige vrouwen had maar omdat hij voldoende koeien in zijn bezit had om de bruidsschat te kunnen betalen. Ik keek naar het dorp, de tientallen hutjes dicht op elkaar en ik vroeg me af wat zich daar binnenskamers allemaal afspeelde.
Zouden die vrouwen gelukkig zijn of veel ruzie maken, verdeelt hij zijn aandacht gelijk of trekt hij bepaalde vrouwen voor? Ik durfde het O nog niet te vragen. Die avond sliep ik in het bed van een van de priesters uit het dorp, die zelf afwezig was.
De vrouwen gedoogden elkaar
O vertelde me in de dagen daarna dat zijn vader 7 jaar daarvoor was overleden en zijn moeder en haar kinderen straatarm had achtergelaten. Volgens O had zijn vader een voorkeur voor zijn eerste vrouw en iedere keer dat er iets aan de hand was, zoals ziekte of hongersnood werd er een koe of geit van zijn moeder verkocht om de schuld te kunnen betalen. Uiteindelijk had zijn eerste vrouw al haar vee nog en zijn moeder niets meer. De vrouwen gedoogden elkaar na de dood van zijn vader maar daar was alles mee gezegd. De eerste vrouw en sommige dorpsgenoten gaven zijn moeder en haar kinderen een beetje eten als het er was. Zijn moeder moest haar hand ophouden voor alles. Het werd me pijnlijk duidelijk dat O en zijn familie tot de laagste rangen binnen hun dorp behoorden. En zo werden een aantal van mijn vragen vanzelf beantwoord.
Verschil in leeftijd
Aan het eind van diezelfde reis zaten we op de laatste dag voor mijn vertrek bij mijn favoriete restaurantje aan de voet van Mount Meru. We dronken een coke “baridi” (in Tanzania moet je echt om een koude cola vragen want anders kun je het schudden). Tegenover mij zat een meer dan prachtig, zeer jong Masaï meisje met een baby in haar armen doodongelukkig te kijken. Eigenlijk mocht je het wel depressief noemen. Dat was opmerkelijk want in Tanzania werd je toch wel geacht blij te kijken en veel te lachen, wat er zich ook aan ellende in je leven afspeelde. Ik vroeg me af waar zij zo zichtbaar onder leed en ik begon overeind te komen om naar haar toe te gaan. Op dat moment verscheen er naast haar een oude Masaï man, die duidelijk haar echtgenoot was. Geschokt plofte ik terug op mijn stoel. Het werd even helemaal stil van binnen terwijl ik de reden van haar ongeluk een plaats probeerde te geven.
Gedwongen huwelijk
O keek naar me en zei begrijpend: “gedwongen huwelijk”. “Dit zou niet moeten kunnen O”: zei ik verdrietig.“Zo’n meisje hoort met iemand als jij te zijn, vrolijk en levenslustig. Hoe kan zo’n oude man zelfs maar willen zijn met een meisje die nooit naar hem zal verlangen”? Ik merkte onmiddellijk dat deze opmerking een stap te ver was. Voor Masaï is de liefde tussen man en vrouw zeker geen prioriteit in het leven. Ook een stadse jongen als Msafiri keek me wel eens verbaasd aan en spiegelde me met de woorden: “you are too much controlled by love”. En daar had hij een punt. Liefde en vrijheid staan zeker vaak op gespannen voet met elkaar op het niveau van de persoonlijke relaties in het westen. In Afrika leerde ik vrijheid belangrijker te vinden dan persoonlijke gevoelens en banden. Ik moest wel. Wanneer liefde en vriendschap belangrijker is dan je vrijheid wordt je als westerse vrouw makkelijk misbruikt.
Datoga
Niet alleen de Masaï zijn polygaam in Tanzania. Ik heb een bezoek gebracht aan de Datoga tribe die vlakbij Lake Eyasi leven. Ik werd ontvangen door 7 goedlachse, heerlijke vrouwen tussen de 16 en 71 jaar. Alle zeven waren vrouwen van dezelfde 80 jarige man. Het was vreemd voor me om in een ruimte te zijn met zeven vrouwen van dezelfde man waarbij de jongste 16 en de oudste 71 jaar oud was. Maar allemaal leken ze even vrolijk en het goed te hebben met elkaar. De warmte spatte ervan af. Ook het meisje van 16 zat glunderend tussen haar “vriendinnen”. Als ik de oude man even later ontmoet, blijft het onmogelijk voor me om me het meisje van 16 voor te stellen in zijn bed.
Christendom en besnijdenis
Vier Datoga vrouwen getrouwd met dezelfde man
In het dorp van O zijn de Masaï christelijk. Het heeft even geduurd maar generatie na generatie is polygamie en het gedwongen huwelijk door de kerk bestreden. De meeste Masaï jongeren in deze streek die onderwijs hebben gekregen trouwen tegenwoordig één vrouw. Ook hoeven hun vrouwen niet meer besneden te worden. De Masaï zonder onderwijs hangen sterk aan hun oude tradities. Hun identiteit en gevoel van waarde zijn daar nauw mee verbonden. Heel begrijpelijk want veel van hun leefstijl is verloren aan het gaan maar door gebrek aan onderwijs hebben zij geen alternatief en klampen zich vast aan een vertrouwde wereld waarbinnen zij nog duidelijke, gerespecteerde rollen hadden.
Onderwijs voor Masaï
Daarom is het verzorgen van onderwijs voor deze tribe zo belangrijk; zo kunnen zij het goede behouden en de verouderde tradities vervangen door moderne vormen van samenleven.
Ik ben niet tegen polygamie of voor monogamie. Maar in Tanzania is het erg moeilijk voor vrouwen om gelijke rechten te krijgen zolang polygamie domineert. Dat systeem houdt ze eronder. Voor een gezonde polygame relatie is het nodig dat zowel mannen als vrouwen gelijke waarde hebben binnen hun relatie en cultuur.
